Konkubinat – stosunki majątkowe, czyli jak dokonać rozliczenia w związku partnerskim na wypadek rozstania lub śmierci partnera

Coraz więcej par rezygnuje ze ślubu – tworzą nieformalne związki. Różnic w statusie małżonków i partnerów jest wiele, poczynając od prawa noszenia wspólnego nazwiska, przez kwestie związane z dziećmi, sprawy majątkowe, na dziedziczeniu kończąc. Najwięcej problemów powstać może w przypadku konieczności dokonania rozliczenia finansowego pomiędzy partnerami, w tym na wypadek rozstania lub śmierci jednego z nich.

Jakich uprawnień nie posiadają partnerzy żyjący w nieformalnym związku?

W związkach nieformalnych partnerzy nie mogą:

• nosić wspólnego nazwiska – możliwe jest jedynie po zmianie nazwiska jednego z partnerów w trybie administracyjnym, co nie jest takie proste (ale nie jest też niemożliwe);
• dochodzić alimentów od partnera;
• dziedziczyć po sobie z ustawy – możliwe jest dziedziczenie jedynie na podstawie testamentu, a wtedy spadkobiercy ustawowi mogą dochodzić zachowku (sporym minusem będzie też konieczność zapłaty podatku od spadku);
• skorzystać z dobrodziejstwa domniemania ojcostwa dziecka – konieczne jest uznanie dziecka przez ojca przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, dodatkowo matka dziecka musi złożyć oświadczenie, w którym potwierdzi, że partner jest ojcem dziecka;
• wspólnie przysposobić dziecka;
• ustanowić wspólności majątkowej.

Jak zabezpieczyć interesy partnerów?

Ogromne znaczenie mają kwestie finansowe. Pomiędzy osobami żyjącymi w nieformalnych związkach nie powstaje, jak w przypadku małżonków, wspólnota majątkowa. Dokonanie rozliczenia finansowego pomiędzy partnerami może okazać się trudne. Co więcej, obecnie obowiązujące przepisy nie przewidują nawet możliwości zawarcia umowy majątkowej o rozszerzeniu wspólności ustawowej. Na mocy takiej umowy do majątku wspólnego można by zaliczyć przedmioty wchodzące w skład majątków osobistych partnerów.

Jak zatem w inny sposób zabezpieczyć swoje interesy w związku partnerskim?

Partnerzy mogą zawrzeć ze sobą umowy np. darowizny, sprzedaży, dożywocia czy użyczenia. Należy pamiętać, żeby zawrzeć umowę w odpowiedniej formie, np. gdyby przedmiotem umowy była nieruchomość konieczna będzie forma aktu notarialnego. Konieczne będzie także uregulowanie kwestii podatkowych wynikających z zawarcia przedmiotowych umów.

Warto zabezpieczyć się także na wypadek konieczności podziału majątku po rozstaniu lub śmierci partnera. Można np. przy dokonywaniu zakupów zachować dowody zakupu – rachunki, potwierdzenia przelewów, a najlepiej imienne faktury. Pozwoli to zminimalizować, a nawet wykluczyć wątpliwości, jakie przedmioty należą do kogo. W innym przypadku, rzeczy znajdujące się np. w mieszkaniu najpewniej pozostaną przy partnerze, który jest właścicielem mieszkania. Gromadzenie dowodów zakupu może się okazać też pomocne np. sytuacji zajęcia majątku partnera przez komornika i konieczności wyłączenia konkretnych przedmiotów spod egzekucji.

Co w sytuacji jeśli partnerzy kupują coś razem?

Jeśli partnerzy kupują coś razem, najlepiej, aby oboje partnerzy zawarli umowę kupna, w której określą swoje udziały w rzeczy. Inaczej, wykazanie, że przedmiot został sfinansowany przez partnerów wspólnie może okazać się trudne.

W razie wspólnego zakupu, między partnerami powstaje współwłasność ułamkowa. Partnerzy – w przeciwieństwie do małżonków, których w takiej sytuacji łączy współwłasność łączna – mogą sprzedać swoje udziały w trakcie trwania związku.

Jak wygląda sytuacja na wypadek śmierci partnera?

Należy także pamiętać, że partnerzy nie dziedziczą po sobie, chyba że sporządzą stosowny testament. W przeciwnym razie do dziedziczenia zostaną powołani spadkobiercy ustawowi (dzieci spadkodawcy, małżonek, rodzice i rodzeństwo). Trzeba też pamiętać o obowiązku zapłaty podatku.

Pomimo zadowolenia ze związku i partnera oraz dalekosiężnych planów na przyszłość, warto zabezpieczyć swoje interesy na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń. Wtedy bowiem może się okazać, że jest za późno na jakiekolwiek działania zmierzające do ustalenia prawa własności.