Reprezentacja dziecka – kiedy rodzice nie mogą reprezentować interesów dziecka?

Rodzice sprawują władzę rodzicielską nad dziećmi, są ich opiekunami, przedstawicielami ustawowymi i reprezentują interesy dzieci… Co do zasady tak właśnie jest. Zdarzają się jednak sytuacje, w których rodzice lub jeden z rodziców nie powinien działać w imieniu dziecka. O jakich przypadkach mowa?

Reprezentacja dziecka

Zgodnie z generalną zasadą, rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Każde z rodziców – o ile mają władzę rodzicielską – może samodzielnie działać jako przedstawiciel ustawowy dziecka. Co oznacza, że każde z rodziców może reprezentować interesy dziecka wobec osób trzecich, instytucji, organów, sądów i in.

W jakich sprawach rodzice mogą działać w imieniu dziecka

Rodzice mogą w imieniu dziecka wykonywać wszystkie czynności prawne, za wyjątkiem tych zastrzeżonych w ustawie, lub gdy właściwość czynności prawnej wyklucza taką możliwość.

Ważność czynności prawnej podjętej przez jednego z rodziców

Rodzice powinni współdziałać przy wykonywaniu czynności w imieniu dziecka, jednak brak tej współpracy co do zasady (patrz kolejne akapity) nie powoduje nieważności czynności prawnej dokonanej przez jednego z nich.

Czy tylko rodzice reprezentują dziecko?

Reprezentować dziecko może:

• opiekun, który jest jego przedstawicielem ustawowym. Opiekuna ustanawia sąd, gdy oboje rodzice nie żyją albo żadnemu z nich nie przysługuje władza rodzicielska lub też nie są znani
• kurator – zakres umocowania kuratora będzie wynikał z rodzaju kurateli (np. kurator do zarządu majątkiem dziecka, lub kurator zastępujący przedstawiciela ustawowego)
• rodzina zastępcza lub placówka opiekuńczo – wychowawcza

Kiedy rodzice nie mogą reprezentować dziecka?

Żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka:

• przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską
• przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania – np. dział spadku pomiędzy rodzicem i dzieckiem, cesja kwoty zgromadzonej na rachunku dziecka na rachunek rodziców

Z powyższego wyliczenia wynika, że reprezentacja rodziców wyłączona jest w sytuacjach, gdy może powstać konflikt interesów (bądź dzieci reprezentowanych przez rodziców lub pomiędzy rodzicem i reprezentowanym dzieckiem). Wyłączenia nie dotyczą spraw o alimenty od drugiego rodzica oraz nieodpłatnych przysporzeń na rzecz dziecka.

Ważność czynności prawnej podjętej z naruszeniem wyłączenia reprezentacji rodziców (art. 98 § 2 k.r.o.)

W przeciwieństwie do skutków podjęcia przez jednego rodzica czynności bez porozumienia z drugim rodzicem, w przypadku naruszenia przepisu wyłączającego reprezentację rodziców, skutkiem jest nieważność czynności prawnej! Czynność taka będzie nieważna, nawet jeśli sąd opiekuńczy wydał zezwolenie na dokonanie czynności, na podstawie art. 101 § 3 k.r.o. Czynność taka nie może być także potwierdzona przez dziecko po uzyskaniu przez nie pełnej zdolności do czynności prawnych.

Kto reprezentuje dziecko, jeśli rodzice są wyłączeni od reprezentacji?

Jeśli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, sąd ustanowi kuratora. Podstawą ustanowienia kuratora w takiej sytuacji jest art. 99 k.r.o. Zgodnie z przepisem, kurator reprezentujący dziecko jest może dokonywać wszelkich czynności łączących się ze sprawą, również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia.

Kurator można wyznaczyć do:

• reprezentowania dziecka w postępowaniu przed sądem lub innym organem lub do wytoczenia powództwa
• konkretnej czynności prawnej

Wyznaczenie kuratora może nastąpić:

• na wniosek rodziców
• z urzędu – gdy sąd rozpoznający sprawę zauważy istnienie okoliczności wyłączających reprezentację rodziców (sąd nie powinien odrzucać pozwu, ale powinien zwrócić się do sądu opiekuńczego o ustanowienie kuratora dla dziecka).