Podział majątku – jak ustalić, które przedmioty wchodzą w skład majątku osobistego małżonka?

Zasadą jest, że przedmioty nabyte w trakcie trwania związku małżeńskiego, w którym panuje ustrój wspólności majątkowej, wchodzą do majątku wspólnego. Przepisy jednak wprost wskazują, co i w jakich przypadkach, pomimo istniejącej wspólności małżeńskiej, zasila majątek osobisty jednego z małżonków. Zatem jak ustalić, które przedmioty wchodzą w skład majątku osobistego małżonka?

Majątek osobisty małżonka

Przepisy k.r.o. wskazują, które przedmioty wchodzą w skład majątku osobistego małżonka, tj.:

• przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (nie zawsze chodzi tu o datę zawarcia małżeństwa, małżonkowie mogą zmienić w drodze umowy panujący w ich małżeństwie ustrój majątkowy)
• przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej – będzie to wynikało wprost np. z testamentu lub umowy darowizny
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej
• przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
• prawa niezbywalne
• uzyskane odszkodowanie i zadośćuczynienie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub innej działalności zarobkowej
• nagrody za osobiste osiągnięcia
• prawa autorskie, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy
• przedmioty nabyte jako surogaty majątku osobistego

Przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę

Ustalenie czy dany składnik wejdzie do majątku wspólnego, czy też osobistego jednego z małżonków będzie zależało w zasadzie od woli spadkodawcy lub darczyńcy.

Własność obojga małżonków

Jeśli oboje małżonkowie byli czy to stronami umowy darowizny, czy też spadkodawca postanowił, że spadek po nim nabędą oboje małżonkowie, wtedy co do zasady dany przedmiot wejdzie do majątku wspólnego. O ile wskazano wprost, że nabycie jest do majątku wspólnego. Może bowiem zdarzyć się tak, że co prawda oboje małżonkowie będą stroną umowy (lub powołani do spadku), ale nie będzie informacji, że nabycie następuje do ich majątku wspólnego. Wtedy należałoby przyjąć, że oboje małżonkowie będą współwłaścicielami, ale nie będzie to współwłasność łączna wynikająca ze wspólnoty majątkowej.

Własność jednego małżonka

Jeśli stroną umowy darowizny, czy spadkobiercą był jeden z małżonków to co do zasady dany składnik wejdzie do majątku osobistego tego małżonka.

Odmienność uregulowań w odniesieniu do przedmiotów zwykłego urządzenia domowego

Powyższa zasada, nie będzie miała zastosowania do przedmiotów zwykłego urządzenia domowego. W tym przypadku zasada jest odwrotna. Tj. przedmioty te wchodzą do majątku wspólnego, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej (tj. wskazał, że mają one wchodzić do majątku osobistego małżonka – spadkobiercy / strony umowy darowizny).

Zachowek

Pomimo, że przepis k.r.o. w ogóle nie odnosi się do zachowku, to jednak należałoby przyjąć, że przedmioty nabyte w ramach realizacji uprawnienia do otrzymania zachowku wchodzą do majątku osobistego małżonka.

Umowa dożywocia

Przeniesienie własności nieruchomości nie zawsze nastąpi w drodze darowizny. Coraz częściej zawierane są umowy dożywocia, na mocy których także dochodzi do przeniesienia własności nieruchomości, ale nie pod tytułem darmym. Co to oznacza? W przeciwieństwie do umowy darowizny, osoba nabywająca nieruchomość zobowiązuje się do spełniania świadczeń na rzecz osoby przekazującej nieruchomość. Jest to więc odpłatna forma nabycia nieruchomości.

Czy nieruchomość nabyta na podstawie umowy dożywocia wchodzi do majątku osobistego?

Jednoznacznego rozstrzygnięcia nie znajdziemy w przepisach. Kwestia ta jednak była wielokrotnie rozważana przez sądy. Zarówno w sprawach o podział majątku, czy też o uzgodnienie treści księgi wieczystej ze stanem rzeczywistym.

Nieruchomość nabyta w drodze umowy dożywocia w majątku wspólnym

Co do zasady, sądy przyjmują, że w związku z faktem, że nabycie jest jednak odpłatne, nieruchomość taka wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków. Oczywiście o ile umowa dożywocia została zawarta w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Sądy wychodzą z założenia, że wykonywanie zobowiązań względem osoby przekazującej nieruchomość co do zasady będzie następowało z wykorzystaniem majątku wspólnego.

Nieruchomość nabyta w drodze umowy dożywocia w majątku osobistym

Od powyższej zasady jest jednak wyjątek! W sytuacji bowiem, w której umowa dożywocia nie obciąża majątku wspólnego, nieruchomość może zostać uznana za nabytą do majątku osobistego małżonka, który ją zawierał.

Kiedy umowa dożywocia nie obciąży majątku wspólnego?

Umowa dożywocia nie obciąży majątku wspólnego w przypadku, gdy np. dożywotnik nie potrzebował pomocy i z niej nie korzystał. Albo też pomoc przybierała jedynie wymiar fizyczny (np. robienie zakupów, ale za środki dożywotnika), a nie materialny.