Czy oświadczenie małżonka o nabyciu danego przedmiotu do konkretnej masy majątkowej na pewno zabezpiecza jego interesy?

W akcie notarialnym – umowie kupna nieruchomości obok kluczowych elementów określających strony umowy, jej przedmiot oraz pozostałe niezbędne do jej zawarcia postanowienia, pojawiają się także oświadczenia małżonka/małżonków dotyczące zakupu danej nieruchomości do konkretnej masy majątkowej (do majątku wspólnego lub majątku osobistego któregoś z małżonków) oraz o pochodzeniu środków finansowych na jej zakup.

Czy takie oświadczenia stanowią należyte zabezpieczenie interesów małżonka/małżonków?

Niestety okazuje się, że nie do końca i nie w każdej sytuacji takie oświadczenia (nawet złożone przez oboje małżonków) są wystarczające do uznania, że nabycie nastąpiło do wskazanej przez małżonków masy majątkowej (oczywiście problem pojawia się w zasadzie tylko w sytuacjach braku zgody małżonków w tej materii).
W kwestii ustalenia przynależności danego przedmiotu do konkretnej masy majątkowej decydują przepisy prawa rodzinnego a nie wola małżonków – oświadczenie nie może w sposób absolutny wyłączać przepisów art. 31-34 k.r.o.
Zgodnie z art. 31 k.r.o. co do zasady przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich wchodzą w skład majątku wspólnego. Obalenie tego domniemania jest możliwe, ale wymaga aktywności zainteresowanego małżonka.

Co może zrobić małżonek próbujący wykazać w sądzie, że dana rzecz należy do innej masy majątkowej?

Małżonek musi udowodnić swoje twierdzenia!

Co do zasady do dyspozycji małżonka pozostają wszelkie środki dowodowe – od dokumentów, wydruków, po zeznania małżonka i świadków. W tej sytuacji co do zasady możliwe jest przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i małżonka (uczestnika) i nie będą to zeznania przeciwko lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną (art. 247 k.p.c.), pomimo że oświadczenia małżonków znajdują się w dokumencie urzędowym – akcie notarialnym. Sam bowiem fakt złożenia oświadczeń przed notariuszem nie powoduje, że mają one moc dowodową jak dokument urzędowy – domniemanie prawdziwości dotyczy jedynie dokonania czynności prawnej.

Podobnie rzecz ma się w odniesieniu do wykazania, że środki przeznaczone na zakup danej rzeczy pochodziły z innego niż wskazany w akcie notarialnym majątku.

Ustalenie tej okoliczności może mieć wpływ na rozliczenia dokonane w ramach podziału majątku wspólnego – możliwe, a nawet konieczne może się okazać dokonanie rozliczenia nakładów poczynionych pomiędzy masami majątkowymi (czy to z majątku osobistego na wspólny, czy odwrotnie – ze wspólnego na osobisty któregoś z małżonków).

Przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy należałoby także brać pod uwagę możliwość ustalenia, że małżonkowie dokonali w akcie notarialnym świadomie przesunięć pomiędzy masami majątkowymi.