Najpoważniejsza ingerencja w wykonywanie władzy rodzicielskiej, czyli wszystko o pozbawieniu rodzica tej władzy

Sąd opiekuńczy może, a czasem wręcz powinien podejmować działania zmierzające do zapewnienia lub przywrócenia stanu bezpieczeństwa dla małoletniego dziecka. Ingerencje sądu i czynności podejmowane względem rodziców, jak i samego dziecka są różne, a ich forma i zakres zależą od szczególnej sytuacji małoletniego. Najpoważniejszą ingerencją sądu w wykonywanie władzy rodzicielskiej jest orzeczenie o pozbawieniu rodzica prawa jej wykonywania.

Rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej

Tylko sąd może zmieniać zakres władzy rodzicielskiej, tj. rodzice nie mogą samodzielnie kształtować sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Oczywiście nie chodzi o sposób wykonywania pieczy nad dziećmi – w tym zakresie rodzice mogą dowolnie uregulować sposób opieki faktycznej nad dzieckiem. Kwestia ukształtowania władzy rodzicielskiej jest bardziej formalna.

Sąd może wydać orzeczenia o:

• powierzeniu władzy rodzicielskiej
• ograniczeniu władzy rodzicielskiej
• zawieszeniu władzy rodzicielskiej
• pozbawieniu władzy rodzicielskiej

Powyższe orzeczenia mogą dotyczyć jednego lub obojga rodziców.

Najpoważniejsza ingerencja w wykonywanie władzy rodzicielskiej

Najpoważniejszym i stosowanym w zasadzie jako ostateczność jest orzeczenie o pozbawieniu rodzica lub rodziców władzy rodzicielskiej. Najczęściej orzeczenie takie jest wydawane, jeśli poprzednio wdrażane formy pomocy rodzicom i dziecku nie przyniosły wymiernych rezultatów lub brak jest podstaw do przyjęcia by stosowanie innych środków miało jakikolwiek sens.

Kiedy sąd może pozbawić rodzica lub rodziców władzy rodzicielskiej?

Przyczyną pozbawienia władzy rodzicielskiej mogą być:

• trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej
• nadużywanie władzy rodzicielskiej
• rażące zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich względem dziecka
• dalsze istnienie – pomimo udzielonej już rodzicom pomocy – przyczyn do umieszczenia małoletniego w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej

Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy wszystkich dzieci?

Rozstrzygnięcie sądu może dotyczyć jednego, kilku lub wszystkich dzieci rodzica. Jednak sąd osobno bada istnienie przesłanek w odniesieniu do każdego dziecka. Czyli może zdarzyć się, że rodzic zostanie pozbawiony władzy rodzicielskiej tylko wobec jednego dziecka, a względem pozostałych będzie miał prawo do wykonywania władzy rodzicielskiej w pełnym lub ograniczonym zakresie.

Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy obojga rodziców?

Decyzję w tym zakresie będzie każdorazowo podejmował sąd, po zbadaniu przesłanek względem każdego z rodziców. Sąd może wydać orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej jednego albo obojga rodziców.

Postępowanie sądowe

Postępowanie w sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej może zostać wszczęte na wniosek lub z urzędu.

Zainicjowanie sprawy na wniosek jednego z rodziców

Rodzic chcący zainicjować takie postępowanie powinien złożyć wniosek do właściwego sądu opiekuńczego, tj. sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Wniosek podlega opłacie stałej w kwocie 100 zł, którą należy uiścić na konto właściwego sądu.

We wniosku należy wskazać powody uzasadniające pozbawienie drugiego rodzica władzy rodzicielskiej. Należy pamiętać o odpowiednich dowodach, na podstawie których sąd rozpoznający sprawę ustali fakty potwierdzające zaistnienie przesłanek do wydania orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Warto rozważyć także złożenie wniosku o udzielenie na czas trwania postępowania zabezpieczenia, np. poprzez powierzenie bieżącej pieczy nad dzieckiem wnioskodawcy.

Czy po wydaniu orzeczenia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej rodzic nie będzie się mógł spotykać z dzieckiem?

Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest tożsame z zakazaniem kontaktów rodzica z dzieckiem. Konieczne będzie wydanie orzeczenia. Dlatego też warto rozważyć złożenie także wniosku o uregulowanie kwestii kontaktów. Sprawy te mogą być połączone do wspólnego rozpoznania (można złożyć jeden wniosek, jednak trzeba będzie uregulować dwie opłaty). Oczywiście, nie w każdej sprawie taka konieczność wystąpi, warto jednak to przeanalizować, tak by zadbać o dobro dziecka, które jest priorytetem w sprawach rodzinnych.

Czy rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej musi płacić alimenty?

Pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej w żaden sposób nie wpływa na jego obowiązek do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb dziecka. Rodzic nadal musi realizować swój obowiązek alimentacyjny względem dziecka.

Czy orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej można zmienić?

Sąd opiekuńczy może przywrócić władzę rodzicielską. Podstawą będzie stwierdzenie, że ustała już przyczyna z powodu, której rodzic został tej władzy pozbawiony. Postępowanie takie toczy się najczęściej na wniosek rodzica zainteresowanego przywróceniem mu władzy rodzicielskiej. Opłaty i zasady są takie jak w przypadku wniosku o pozbawienie władzy. W tym przypadku rodzic musi wykazać, że przyczyna uzasadniająca pozbawienie go władzy rodzicielskiej przestała istnieć. Sąd powinien także ustalić czy nie zachodzi inna przyczyna uzasadniająca utrzymanie orzeczenia o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej.