Nadzór kuratora nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej jako jeden ze sposobów jej ograniczenia

W sytuacjach, w których dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy może podjąć szereg działań w celu zabezpieczenia interesów i potrzeb małoletniego. Sąd, niejako w formie wsparcia rodziców, może ustanowić nadzór kuratora nad wykonywaniem przez rodziców władzy rodzicielskiej. Jest to jeden z rodzajów ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Kiedy władza rodzicielska może zostać ograniczona?

W zasadzie są dwa „warianty” ograniczenia władzy rodzicielskiej:

• Jeden dotyczy sytuacji, w której rozwodzący się małżonkowie, nie są w stanie dojść do porozumienia i wspólnie podejmować decyzji w sprawach dzieci. Wtedy sąd (najczęściej ten orzekający o rozwodzie), powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, jednocześnie ograniczając tę władzę drugiemu do prawa współdecydowania o istotnych sprawach dziecka.
• Drugi dotyczy sytuacji, gdy sąd opiekuńczy stwierdza, że dobro dziecka jest zagrożone, wtedy może wydać stosowne zarządzenia.

Jakie zarządzenia może wydać sąd opiekuńczy?

Sąd opiekuńczy może np.:

1. zobowiązać rodziców oraz dziecko do określonego postępowania. Dla przykładu, sąd może zalecić:
   • pracę z asystentem rodziny
   • realizowanie innych form pracy z rodziną
   • skierowanie dziecka do placówki wsparcia dziennego
   • skierowanie rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną
2. określić czynności, których rodzice nie mogą wykonywać bez zezwolenia sądu
3. poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego
4. skierować dziecko do organizacji/instytucji zajmującej się przygotowaniem zawodowym
5. zarządzić umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub w instytucjonalnej pieczy zastępczej
6. powierzyć kuratorowi zarząd majątkiem dziecka
   Powyższe wyliczenie to tylko przykłady – sąd opiekuńczy może wydawać zarządzenia odpowiednie dla danej sprawy i jej okoliczności.

Nadzór kuratora nad sprawowaniem władzy rodzicielskiej

Objęcie wykonywania władzy rodzicielskiej nadzorem kuratora nie jest wymierzone co do zasady przeciwko rodzicom – zdarzają się sytuacje niezawinione przez rodziców, a i tak wymagające ingerencji sądu. Celem nadzoru jest zniwelowanie zagrożenia dobra dziecka.

Jak wygląda nadzór?

Sposób sprawowania nadzoru zależy od okoliczności danej sprawy oraz tego jakie ramy nadzoru zakreślił sąd wydający zarządzenie. Każda sprawa jest inna, dlatego czynności podejmowane przez kuratorów będą różne. Na przykład: kurator może podejmować czynności dotyczące rodziny podopiecznego – np. przeprowadzać z nimi rozmowy wychowawcze, udzielając im wskazówek w zakresie odpowiedniego postępowania czy zachowania wymaganego w danych okolicznościach. Kurator może współdziałać z osobami trzecimi, np. nawiązując kontakt z terapeutą, który pracuje z rodzicami nad ich predyspozycjami wychowawczymi lub prowadzi z ich udziałem terapię rodzinną.

Co robi kurator?

Kurator rodzinny, po powierzeniu my przez sąd sprawowania nadzoru:

1. zapoznaje się z aktami sprawy
2. nawiązuje kontakt z podopiecznym – powinien nawiązać kontakt w terminie 7 dni od wpływu orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej
3. poucza podopiecznego o jego prawach i obowiązkach wynikających z wydanego przez sąd orzeczenia
4. planuje i podejmuje oddziaływania profilaktyczno – resocjalizacyjne i opiekuńczo – wychowawcze
5. nawiązuje kontakt i współpracę z rodziną podopiecznego
6. udziela podopiecznemu pomocy w zorganizowaniu – w zależności od potrzeb – nauki, pracy, czasu wolnego oraz w rozwiązywaniu trudności życiowych
7. kontroluje zachowanie podopiecznego w miejscu jego zamieszkania, pobytu, nauki i pracy
8. współdziała z odpowiednimi organizacjami, instytucjami i stowarzyszeniami

Sprawozdania kuratora

Z wykonywanego nadzoru, kurator składa sprawozdania do sądu. Pierwsze sprawozdanie powinno być złożone już w ciągu 14 dni od nawiązania przez kuratora kontaktu z podopiecznym. Kolejne sprawozdania składane są w terminach określonych przez sąd lub na żądanie sądu. Najczęściej sprawozdania w pierwszym okresie sprawowania nadzoru składane są w każdym miesiącu.

W sprawozdaniu kurator przedstawia:

1. diagnozę środowiskową
2. zamierzenia resocjalizacyjne
3. metody prowadzenia nadzoru
4. warunki osobiste i bytowe podopiecznego
5. zadania do realizacji
6. prognozę resocjalizacyjną
7. źródła informacji o podopiecznym

Na sam koniec, kurator sporządza sprawozdania z zakończenia nadzoru, w którym opisuje przebieg nadzoru. To oznacza, że wskazuje jak zrealizowany został przyjęty plan pracy z podopiecznym oraz jak wyglądają jego skutki.