Kiedy małżonek może być wyłączony od dziedziczenia po współmałżonku?

Małżonek może być wyłączony od dziedziczenia po współmałżonku w kilku sytuacjach. Nie zawsze będzie miał na to wpływ i jego zdanie będzie się liczyło. Czasem może to być wspólna decyzja małżonków.

Dziedziczenie z mocy ustawy

W sytuacji, w której zmarły małżonek nie pozostawił testamentu, dziedziczenie następuje z mocy ustawy. Następuje to wedle ściśle określonych zasad i kolejności uprawnionych. W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy i jego małżonek. Rozstrzygające nie są jednak dobre relacje między małżonkami, ale sam fakt pozostawania formalnie w związku małżeńskim. Orzeczenie rozwodu lub separacji wyłącza z mocy ustawy dziedziczenie przez współmałżonka.

Małżonek może być wyłączony od dziedziczenia po współmałżonku

Małżonek może być wyłączony od dziedziczenia po współmałżonku w przypadku gdy:

• za swojego życia spadkodawca wytoczy sprawę o rozwód lub separację z winy współmałżonka, a jego żądanie było uzasadnione
• sąd stwierdzi niegodność dziedziczenia przez współmałżonka
• współmałżonek zostanie wydziedziczony
• małżonkowie zawrą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia
• małżonek odrzuci spadek

Z powyższego wyliczenia wynika, że tylko w przypadku dwóch ostatnich sytuacji małżonek ma wpływ na „pozbawienie się” możliwości dziedziczenia po współmałżonku. W pozostałych sytuacjach, decyzję podejmuje współmałżonek lub sąd.

Uzasadnione żądanie ustalenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego

Podstawą żądania wyłączenia małżonka od dziedziczenia będzie inicjatywa współmałżonka podjęta jeszcze za jego życia. Współmałżonek musi po pierwsze wytoczyć powództwo o rozwód (lub separację). Po drugie musi zażądać by sąd ustalił, że wyłączną winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosi drugi z małżonków. Sam wniosek współmałżonka to za mało. Żądanie to sąd musi uznać za uzasadnione.

Jakie kroki powinni podjąć pozostali spadkobiercy?

Sprawę o rozwód – z uwagi na śmierć jednego z małżonków – sąd umorzy. W tym postępowaniu nic się już więcej nie będzie działo. Sąd nie będzie badał zasadności wniosku małżonka o ustalenie wyłącznej winy. Spadkobiercy będą więc musieli zainicjować nowe postępowanie. Sąd będzie musiał najpierw zbadać, czy były przesłanki do orzeczenia rozwodu. Następnie zbada zasadność wniosku o ustalenie wyłącznej winy współmałżonka. Przesłanki do wyłączenia małżonka muszą istnieć w chwili otwarcia spadku, tj. śmierci współmałżonka. Jeśli małżonek w toku postępowania zmienił zdanie i wycofał się z żądania ustalenia wyłącznej winy, nie dojdzie do wyłączenia współmałżonka od dziedziczenia.

Kto może zgłosić żądanie o wyłączenie małżonka od dziedziczenia?

Żądanie wyłączenia małżonka od dziedziczenia może zgłosić każdy ze spadkobierców ustawowych, o ile powołano go do spadku razem z małżonkiem.

Kogo i kiedy pozwać?

Spadkobierca powinien pozwać małżonka lub jego spadkobierców (jeśli małżonek nie dożył tego momentu). Pozew powinien złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o otwarciu spadku, ale nie później niż w ciągu roku od chwili śmierci spadkodawcy. Warto pamiętać, że wystarczy by jeden ze spadkobierców złożył pozew, a skutek orzeczenia i tak rozciągnie się na pozostałych spadkobierców. Skutkiem wydanego orzeczenia jest potraktowanie małżonka, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Małżonek nie tylko nie będzie dziedziczył po współmałżonku, ale nie przysługuje mu także prawo do zachowku.