Jak podzielić się firmą po rozwodzie?

Naturalną konsekwencją rozstania jest dokonanie podziału zgromadzonego wspólnie majątku. Niektóre składniki majątku przysparzają większe problemy niż pozostałe. I to nie tylko przy ustalaniu, do której masy majątkowej należą, ale także przy ustalaniu sposobu ich podziału. Przykładem może być działalność gospodarcza. Więc jak podzielić się firmą po rozwodzie?

Indywidualna działalność gospodarcza

Podstawową formą prowadzenia działalności gospodarczej jest indywidualna działalność gospodarcza prowadzona w formie przedsiębiorstwa i rejestrowana w CEiDG.

Składowe przedsiębiorstwa

Zgodnie z definicją, przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Warto pamiętać, że chodzi jedynie o aktywa, bowiem długi nie stanowią formalnie składnika przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo w poszczególnych masach majątkowych

Podziałowi podlega jedynie przedsiębiorstwo wchodzące w skład majątku wspólnego. Nie zawsze jednak firma prowadzona w trakcie trwania małżeństwa będzie wspólna.

Firma w majątku wspólnym

Przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego, jeśli zostało nabyte lub utworzone za środki pochodzące z majątku wspólnego.

Przedsiębiorstwo wchodzące w skład majątku osobistego

Jeśli przedsiębiorstwo zostało nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej (albo w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny – chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowili, że dokonują czynności na rzecz majątku wspólnego małżonków), albo zostało zorganizowane ze środków pochodzących z majątku osobistego prowadzącego je małżonka, wtedy należy ono do jego majątku osobistego.

Problemy z ustaleniem do jakiej masy majątkowej wchodzi firma

Jeśli możliwe jest ustalenie przynależności przedsiębiorstwa do konkretnej masy majątkowej na podstawie powyżej opisanych okoliczności, sprawa nie jest trudna. Problemy najczęściej pojawiają się w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo zostało utworzone w trakcie trwania wspólności majątkowej, ale ze środków i składników pochodzących z różnych mas majątkowych. Rozwiązaniem problemu zdecydowanie byłaby umowa małżonków w tym zakresie, ale najczęściej takiej umowy brak. Na etapie dokonywania podziału majątku trudniej małżonkom (najczęściej już byłym) dojść do porozumienia. Jeśli nie uda się uzyskać konsensusu, to sąd zdecyduje, czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego. Więcej o ustalaniu czy dany przedmiot wchodzi w skład majątku wspólnego można przeczytać tutaj oraz tutaj.

Możliwe ustalenia:

• przedsiębiorstwo wchodzi do tej masy majątkowej, z której pochodziła przeważająca część składników przedsiębiorstwa lub z której pochodziły środki na ich zakup (do rozliczenia pozostaną oczywiście nakłady dokonane pomiędzy masami majątkowymi)
• przedsiębiorstwo jest przedmiotem współwłasności w częściach ułamkowych

Dochody z przedsiębiorstwa jako majątek wspólny

Zawsze jednak (przy wspólności ustawowej) dochody z prowadzonej działalności będą wchodziły w skład majątku wspólnego niezależnie od przynależności samego przedsiębiorstwa do masy wspólnej.

Podział przedsiębiorstwa

Po ustaleniu, że przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego, a w związku z tym podlega podziałowi, można przejść do dalszych etapów związanych już bezpośrednio z samym podziałem. Przede wszystkim należy ustalić wartość przedsiębiorstwa, a następnie sposób jego podziału.

Wartość przedsiębiorstwa

Przy wycenie wartości przedsiębiorstwa uwzględnia się nie tylko wartość ruchomości i nieruchomości, ale też np. wartość koncepcji prowadzenia działalności, know-how i inne prawa związane z prowadzoną działalnością. Problematyczne z punktu widzenia wartości przedsiębiorstwa są długi. Przy wycenie wartości rynkowej, pomimo, że formalnie pasywa nie są składnikiem przedsiębiorstwa to bierze się je pod uwagę. Po uwzględnieniu długów, biegły wyliczy wartość netto firmy, tj. wartość kapitału własnego. Jednak w przypadku spraw o podział majątku, sąd nie dokonuje podziału pasywów, w związku z tym długów nie uwzględnia się przy dokonywaniu wyceny przedsiębiorstwa. Szczególnie komplikuje to sprawę podziału i czyni podział niekorzystnym dla małżonka pozostającego z firmą. Oczywiście problemu nie będzie jeśli małżonkowie są w stanie się porozumieć w zakresie wartości przedsiębiorstwa oraz kwoty spłaty. Dodatkowo małżonkowie mogą uregulować kwestię długów, poprzez np. cesję długu, zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia, zwolnienie z długu i in.

Sposób dokonania podziału przedsiębiorstwa

Najczęściej przedsiębiorstwo w ramach podziału majątku, sąd przyznaje temu małżonkowi, który faktycznie zajmował się prowadzeniem firmy. Małżonek ten ma obowiązek dokonania stosownej spłaty na rzecz drugiego małżonka. Oczywiście nic nie stroi na przeszkodzie – przynajmniej w sensie prawnym, aby podzielić fizycznie składniki przedsiębiorstwa. Przeciwwskazaniem oczywiście będzie sytuacja, w której dokonanie takiego podziału zniweczy możliwość dalszego prowadzenia firmy.

Więcej o podziale majątku można przeczytać w artykułach:
Prekluzja w sprawach o podział majątku – o czym pamiętać?
Podział majątku – o jakich roszczeniach pamiętać? [cz.1 – spłata długów], [cz.2 – posiadanie rzeczy należących do majątku wspólnego], [cz.3 – pobrane pożytki i dochody z rzeczy], [cz. 4 – nakłady na majątek wspólny]