Prawo do korzystania z mieszkania należącego do współmałżonka

Małżonkowie nie zawsze mieszkają w lokalu należącym do majątku wspólnego. Często rodzina zajmuje mieszkanie należące wyłącznie do jednego z nich. Kiedy i na jakich zasadach małżonek ma prawo do korzystania z mieszkania należącego do współmałżonka?

Wspólny lokal, równe prawa

W sytuacji, gdy małżonkowie zajmują lokal wchodzący do ich majątku wspólnego (lub gdy oboje mają inny tytuł prawny do lokalu) nie ma większych wątpliwości, że mają oni równe prawa do korzystania z mieszkania.

Ale co w sytuacji, gdy rodzina mieszka w lokalu należącym do majątku osobistego jednego z małżonków? Czy współmałżonek ma jakiekolwiek prawa do korzystania z mieszkania?

Mieszkanie jednego z małżonków, a prawa współmałżonka

Założeniem ustawodawcy jest ochrona rodziny i jej potrzeb.

W jaki sposób uregulowana została kwestia prawa do korzystania z mieszkania współmałżonka?

Zgodnie z art. 28 (1) k.r.o., jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Prawo jednego z małżonków skorelowane jest z obowiązkiem drugiego do udostępnienia należącego do niego lokalu.

Czy małżonek zawsze ma prawo do korzystania z każdego lokalu współmałżonka?

Prawo to powiązane jest z zaspokajaniem potrzeb rodziny. Małżonek nie posiada prawa do każdego lokalu należącego do współmałżonka, a jedynie do tego, z którego korzystanie zaspokaja potrzeby rodziny.

Jak rozumieć potrzeby rodziny?

Warto pamiętać, że chodzi o zaspokajanie potrzeb każdej rodziny, nie tylko tej z dziećmi. Małżonkowie, pomimo że nie posiadają dzieci i tak tworzą rodzinę i powinni wspólnymi siłami dbać o zaspokajanie jej potrzeb. Prawo do korzystania z mieszkania istnieje więc także w przypadku, gdy rodzina jest bezdzietna. Zaś potrzeby rodziny powinny być rozumiane jako suma potrzeb wszystkich jej członków.

Czy prawo dotyczy jedynie mieszkania będącego własnością współmałżonka?

Prawo do korzystania z lokalu odnosi się nie tylko do lokalu należącego do współmałżonka, ale także do lokalu, do którego tenże małżonek ma inny niż własność tytuł prawny.

Tytuł prawny do lokalu może wynikać z:

• umowy najmu
• prawa spółdzielczego do lokalu – lokatorskiego i własnościowego
• służebności osobistej
• użytkowania
• dożywocia i in.

Czy małżonek ma prawo korzystania tylko z mieszkania?

Prawo do korzystania z lokalu rozciąga się także na prawo do korzystania z przedmiotów urządzenia domowego. Małżonek ma więc prawo do korzystania z mieszkania i jego wyposażenia, w tym mebli i urządzeń domowych.

Czy rodzaj ustroju majątkowego łączącego małżonków wpływa na prawo do korzystania z mieszkania?

Prawo do korzystania z mieszkania współmałżonka nie jest powiązane z ustrojem majątkowym łączącym małżonków. Przysługuje niezależnie od tego czy w małżeństwie panuje ustrój wspólności czy rozdzielności majątkowej. Prawo to nie zmienia się także w przypadku zmian wprowadzonych w łączącym małżonków ustroju.

Czy małżonkowie mają wpływ na zakres prawa do korzystania z lokalu?

Prawo do korzystania z lokalu nie może być przedmiotem umownych ustaleń małżonków. Prawo to ma charakter bezwzględnie obowiązujący – nie mogą go więc wyłączyć.

Czy prawo to jest zbywalne?

Prawo do korzystania z mieszkania współmałżonka jest niezbywalne – małżonek nie ma prawa nim rozporządzić.

Czy prawo jednego z małżonków do korzystania z lokalu wpływa na prawo rozporządzenia lokalem przez małżonka – właściciela?

Prawo do korzystania z lokalu nie wpływa na prawo małżonka – właściciela do rozporządzenia lokalem. Małżonek uprawniony do korzystania z lokalu nie ma wpływu na zbycie własności przez współmałżonka. Małżonek – właściciel może swobodnie dysponować swoją własnością. Nie musi uzyskać zgody współmałżonka, a nawet nie ma obowiązku go poinformować o zbyciu lokalu.

Małżonek jako lokator

Małżonek, któremu przysługuje prawo do korzystania z lokalu współmałżonka, ma status lokatora w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego. Jest to istotne z uwagi na powyżej wskazane prawo małżonka – właściciela do zbycia lokalu. Małżonek uprawniony do korzystania z lokalu nie ma wpływu na rozporządzenie własnością przez współmałżonka, ale przysługują mu prawa wynikające z ustawy o ochronie praw lokatorów. Przede wszystkim chodzi o możliwość uzyskania w wyroku eksmisyjnym prawa do lokalu socjalnego (o ile zachodzą ku temu przesłanki wskazane w ustawie).

Kiedy ustaje prawo do korzystania z mieszkania należącego do współmałżonka?

Prawo do korzystania z mieszkania ustaje z chwilą:

• rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa, a także orzeczenia przez sąd separacji (separacja faktyczna nie ma wpływu na istnienie omawianego prawa)
• utraty prawa współmałżonka do lokalu (np. zbycie lokalu, czy rozwiązanie stosunku najmu)
• śmierci małżonka, któremu przysługiwał tytuł do lokalu

Dochodzenie roszczenia przez małżonka uprawnionego

Małżonek posiadający uprawnienie do korzystania z mieszkania, może zgłosić swoje roszczenie o dopuszczenie do korzystania z mieszkania i współposiadania przedmiotów urządzenia domowego w ramach postępowania procesowego. Pismem inicjującym postępowanie będzie pozew.