Dokonanie czynności w imieniu dziecka – kiedy wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego?

Rodzice w ramach wykonywania władzy rodzicielskiej reprezentują dziecko i dbają o jego interesy – dokonują w jego imieniu różnych czynności, ewentualnie wyrażają zgodę na dokonanie czynności przez samo dziecko. W życiu codziennym działania takie są oczywistością, na którą ani rodzice, ani dzieci nie zwracają większej uwagi. Tak po prostu jest – rodzice zajmują się dziećmi i ich sprawami. Są jednak sytuacje, które wymagają nie tylko większej uwagi, ale też zaangażowania rodziców i sądu opiekuńczego. O jakich przypadkach mowa?

Kiedy rodzice mogą podejmować decyzje samodzielnie w sprawach dziecka?

W sprawach życia codziennego rodzice mogą podejmować decyzje samodzielnie. Chodzi oczywiście szczególnie o decyzje dotyczące zarządu majątkiem dziecka. Niektóre decyzje małoletni, który ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, może podejmować samodzielnie (o tym pisaliśmy tutaj).

Dla porządku i przypomnienia – dziecko, które ukończyło 13 lat może bez zgody rodziców:

• zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego
• rozporządzać swoim zarobkiem (chyba że sąd opiekuńczy ograniczy to prawo)
• rozporządzać i dokonywać czynności dotyczących przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku

W jakich sytuacjach rodzice muszą zwrócić się do sądu opiekuńczego?

Inaczej niż w przypadku zwykłych czynności podejmowanych na co dzień, rodzice będą musieli uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczających zwykły zarząd.

Co to są czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu?

Nie ma przepisów wprost wskazujących na katalog czynności przekraczających zwykły zarząd. Pozostaje oparcie się na doświadczeniu z innych spraw. Wskazówek udzielił także Sąd Najwyższy, który opisał na co należy zwracać uwagę przy podejmowaniu decyzji czy mamy do czynienia z czynnością przekraczającą zwykły zarząd. Według SN trzeba brać pod uwagę obiektywne i sprawdzalne – dotyczące konkretnej sprawy – kryteria takie jak: ciężar gatunkowy i wartość przedmiotu dokonanej czynności, skutki czynności dla majątku dziecka, dobro dziecka i jak najpełniejsza ochrona interesów życiowych dziecka.

Przykłady czynności wymagających zezwolenia sądu

• czynności dotyczące nieruchomości (zbycie całości lub udziału, ustanowienie hipoteki, zawarcie umowy dzierżawy, oddanie nieruchomości w bezpłatne użytkowanie)
• odrzucenie spadku
• dział spadku (w tym zrzeczenie się należnych dziecku spłat)
• zniesienie współwłasności
• zawarcie umowy spółki w imieniu dziecka
• zrzeczenie się roszczeń
• zawarcie ugody (chyba że ugoda prowadzi jedynie do przysporzenia na rzecz dziecka)

Są to tylko przykłady, zaś każda sprawa wymaga indywidualnej i wnikliwej analizy, czasem znaczenie będzie miał rodzaj czynności, innym razem np. jej wartość.

Jakie są konsekwencje dokonania przez rodziców czynności bez zezwolenia sądu opiekuńczego?

Czynność dokonana bez zezwolenia sądu jest nieważna. Ważne jest też to, że zezwolenie na dokonanie czynności musi być wydane przed jej dokonaniem – czyli nie można „naprawić” już czynności dokonanej bez zezwolenia.

Często bardzo trudne jest ustalenie, czy dana czynność należy do tych czynności wymagających podjęcia kroków prawnych w celu uzyskania zgody sądu, czy też wystarczy, że rodzice sami podejmą decyzję. Wydaje się, że w razie wątpliwości lepiej jest jednak uzyskać takie orzeczenie. Na szali po jednej stronie jest czas niezbędny do uzyskania orzeczenia, ale po drugiej ewentualna nieważność czynności prawnej dokonanej bez tego zezwolenia.