Kiedy potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego na dokonanie czynności zarządu majątkiem dziecka przez rodziców?

Zarząd majątkiem dziecka jest co do zasady związany – a raczej wynika – z wykonywania przez rodziców władzy rodzicielskiej. Kiedy rodzice nie mają prawa zarządu? Czy rodzic, który ma ograniczoną władzę rodzicielską może sprawować zarząd majątkiem dziecka? Czy rodzice ponoszą odpowiedzialność za odpowiednie sprawowanie zarządu? Poniżej umieszczamy zbiór informacji dotyczących zarządu.

Czym jest zarząd majątkiem dziecka?

Zarząd majątkiem dziecka jest po prostu formą zarządzania majątkiem dziecka (w skład którego wchodzą aktywa i pasywa!). Sprawowanie zarządu może się także czasem łączyć z reprezentowaniem dziecka, ale nie zawsze tak jest. Najlepiej zdefiniować zarząd poprzez wskazanie czynności rozumianych jako sprawowanie zarządu majątkiem. Czynności zarządu możemy podzielić na:

• czynności prawne
• czynności procesowe
• czynności faktyczne

Czynnościami zarządu będą na pewno czynności zobowiązujące, takie jak pożyczki, kredyty, poręczenia.

Kiedy  prawo rodziców do sprawowania zarządu majątkiem dziecka jest wyłączone?

W związku z tym, że często sprawowanie zarządu majątkiem połączonej jest jednak z reprezentacją dziecka, uznać trzeba, że wyłączenia uprawnień dotyczące reprezentacji dziecka stosować należy tez w odniesieniu do czynności zarządu.

Żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka (a co za tym idzie sprawować zarządu majątkiem dziecka) przy czynnościach prawnych:

• między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską
• między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców alimentów

Zarząd rodziców majątkiem dziecka jest także wyłączony w odniesieniu do:

• zarobku dziecka

Chodzi o zarobek dziecka posiadającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych (pomiędzy 13 i 18 rokiem życia), bo tylko taka osoba, zgodnie z kodeksem cywilnym, a konkretnie art. 21, może rozporządzać swoim zarobkiem. Możliwość ta może zostać przez sąd opiekuńczy w ważnych powodów wyłączona. W kontekście zarobku dziecka należałoby także zwrócić uwagę na  przepis, który nakłada na dziecko zarobkujące obowiązek przyczyniania się do pokrywania kosztów utrzymania rodziny, jeśli mieszka z rodzicami. Czyli z jednej strony dziecko ma prawo samodzielnie zarządzać swoim zarobkiem, ale jednak z drugiej strony powinno w ramach uzyskanych środków dokładać się do utrzymania rodziny.

• przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku

Także i w tym przypadku chodzi o prawo dziecka posiadającego ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Co więcej chodzi tylko o czynności zwykłego zarządu. Zgodnie z przepisami dziecko nie może dokonywać czynności, do dokonania których nie wystarcza zgoda rodzica, ale wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.

• przedmiotów, które dziecko otrzymało z tytułu darowizny lub testamentu – jeśli wynika to z woli darczyńcy lub spadkodawcy

Darczyńca lub spadkodawca mogą wyłączyć zarząd rodziców nad przedmiotami, które dziecku przypadły w skutek uczynionej darowizny lub testamentu (niezależnie od tego czy dziecko jest spadkobiercą czy zapisobiercą). Ważne jest jednak to, że w przypadku umowy darowizny wyłączenie to musi nastąpić już w umowie darowizny. W przypadku testamentu, wyłączenie może nastąpić też w kolejnych testamentach. Jeśli darczyńca lub spadkodawca nie wyznaczy zarządcy w miejsce rodziców, wtedy zachodzi konieczność aby sąd opiekuńczy wyznaczył kuratora.

Czy rodzic, który ma ograniczoną władzę rodzicielską może sprawować zarząd majątkiem dziecka?

W chwili obecnej, sądy w pierwszej kolejności powinny zmierzać do wydania orzeczenia o powierzeniu obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi i ustalić sposób wykonywania tej władzy – oczywiście w sprawach, w których to jest możliwe. Najważniejsze ma być dobro dziecka – jeśli zatem dobro dziecka tego wymaga sąd opiekuńczy może, a nawet powinien powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi, jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską drugiego rodzica do określonych obowiązków i uprawnień.

Czy ograniczenie władzy rodzicielskiej jest jednoznaczne z wyłączeniem prawa do wykonywania zarządu majątkiem dziecka?

Orzeczenie ograniczające władzę rodzicielską powinno zostać sformułowane w sposób pozytywny, tj. wymieniać te uprawnienia rodzica, co do których będzie mu przysługiwała pełna władza. Nie można uznać, że ograniczenie władzy automatycznie będzie przesądzało o wyłączeniu prawa do zarządu majątkiem. Po prostu, sprawowanie zarządu majątkiem dziecka powinno zostać wymienione jako jedna z kwestii dotyczących dziecka, co do której rodzic w dalszym ciągu ma prawo współdecydowania. Oczywiście w odwrotnej sytuacji, tj. kiedy prawo do wykonywania zarządu majątkiem dziecka nie zostało wymienione w orzeczeniu o ograniczeniu władzy, wtedy uznać należy, że rodzicowi takie uprawnienie nie przysługuje.

Czy rodzice ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą za nieprawidłowe sprawowanie zarządu majątkiem dziecka?

Rodzice zobowiązani są do dochowania należytej staranności przy sprawowaniu zarządu majątkiem dziecka, czyli mają dbać o interesy dziecka w najlepszy możliwy dla nich sposób. Jeśli rodzice, na skutek niedochowania należytej staranności, wyrządzą szkodę w majątku dziecka, to ponoszą oni względem dziecka odpowiedzialność odszkodowawczą. Dziecko może dochodzić naprawienia szkody po uzyskaniu pełnoletności.